Een nieuw jaar, een nieuw begin. Tenminste, zo voelen wij dat. Alsof we in december als een slang onze oude huid van ons afschudden en in januari als herboren herrijzen. Dit jaar gaan we het eens even helemaal anders doen!
En dus wordt dit het jaar waarin je vegan wordt en geen plastic meer gaat verbruiken. Waarin je stopt met drinken, gaat sporten, meer tijd in vrienden en familie gaat steken en eindelijk Zen zal worden. Waarin je uit die ingekakte relatie stapt, ontslag neemt en een zelfvoorzienend bestaan in het zuiden van Argentinië begint.
Als je het mij vraagt leunen onze goede voornemens sterk op het principe van hoop en vrees. Verschillende 'scenariogoeroes' zijn het erover eens dat alle emoties die een film bij zijn publiek opwekt in de basis ofwel onder 'hoop', dan wel onder 'vrees' vallen. Het zijn deze twee emoties die het publiek betrokken houden. We hopen dat het hoofdpersonage zijn doel behaalt, maar vrezen dat dit nooit zal lukken.
Als wij in december onze goede voornemens bedenken, is het ook de hoop die ons drijft. De hoop dat het ons lukt te veranderen in een beter, gelukkiger mens. Of dit nu gaat over stoppen met nagelbijten of over het durven toegeven aan wie je werkelijk bent.
Maar veranderen, écht veranderen, gaat gepaard met angst, onzekerheid en tegenslag. Met vrees, dus. En vrees, dat zien wij als iets negatiefs. Dat willen we niet voelen. Onbewust kiezen we dan toch maar weer voor het veilige en vertrouwde, ook al is dit soms destructief.
En zo kruipt het jaar voorbij zonder dat er echt wat verandert − uitzonderingen daargelaten natuurlijk. Maar wat dan? Moeten we het dan maar helemaal niet meer proberen? Accepteren dat we vastslippen in onze eigen bandensporen? Dat we, om in filmtermen te spreken, in ons tweedekeusleven blijven hangen?
Zo zit de mens gelukkig niet in elkaar. Het mooie van hoop en vrees is dat ze elkaar oneindig afwisselen. Na de hoop komt de vrees, maar na de vrees komt weer de hoop. Met hernieuwde energie maken we een jaar later weer nieuwe goede voornemens. Net zoals de helden in films de strijd blijven aangaan totdat hun doel behaald is.
Het interessante is dat filmhelden dit doel pas behalen als ze hun eigen angst onder ogen komen. Want wat blijkt: juist in deze angst zit de sleutel naar verandering. En zo is het bij ons ook. Zolang we onze vrees wegdrukken verandert er niets. Wie zijn vrees doorleeft, is een stap dichter bij zijn eerstekeusleven.
Ik wens jullie dan ook een even hoopvol als bevreesd 2019 toe.
Deze column is gepubliceerd in de PS van het Parool van 2 jan. 2019.